ନିକଟରେ ଯେତେବେଳେ ଏଲନ୍ ମସ୍କ ଏକ୍ସ’ରେ ସିଙ୍ଗାପୁର ବିଲୁପ୍ତ ହୋଇଯିବ ବୋଲି କହିଥିଲେ ସେତେବେଳେ ଏହି ଖବରଟି ଚର୍ଚ୍ଚାରେ ରହିଥିଲା । କେବଳ ସିଙ୍ଗାପୁର ନୁହେଁ, ଆହୁରି ଅନେକ ଦେଶ ଶିଶୁ ସଙ୍କଟର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଛନ୍ତି । ସର୍ବନିମ୍ନ ପ୍ରଜନନ ହାର ୦.୭ ଥିବା ଦକ୍ଷିଣ କୋରିଆ କିଛି ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ ପୃଥିବୀରୁ ବିଲୁପ୍ତ ହେବାରେ ପ୍ରଥମ ଦେଶ ହୋଇପାରେ । ପ୍ରଜନନ ହାର ହେଉଛି, ଜଣେ ମହିଳା ବର୍ଷକରେ ହାରାହାରି କେତେ ସନ୍ତାନ ଜନ୍ମ କରିବେ । ଜନସଂଖ୍ୟା ବଜାୟ ରଖିବା ପାଇଁ ଆଦର୍ଶ ପ୍ରଜନନ ହାର ପ୍ରାୟ ୨.୧ । ୧୯୫୦ ମସିହାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମହିଳାଙ୍କର ଅତି କମ୍ରେ ୫ଟି ସନ୍ତାନ ଥିବାବେଳେ ୨୦୨୪ରେ ଏହି ସଂଖ୍ୟା ୨.୦କୁ ଖସିଆସିଛି । ୟୁରୋପରେ ଏହି ହାର ୧.୨ ରହିଛି ଏବଂ ଏହା କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ହ୍ରାସ ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି । ଯଦିଓ ହ୍ରାସ ପାଉଥିବା ଜନ୍ମ ହାରକୁ ସାମାଜିକ ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଗତି ସହିତ ଯୋଡ଼ାଯାଇଛି, ଏହା ଅନେକ ଦେଶ ପାଇଁ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ମଧ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି । ହ୍ରାସ ପାଉଥିବା ଜନସଂଖ୍ୟା ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିପାରେ ଏବଂ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିପାରେ । ବିକଶିତ ଦେଶମାନଙ୍କ ପାଇଁ କମ୍ ଲୋକ, କମ୍ ଉପଭୋକ୍ତା, କମ୍ ଶ୍ରମିକ ଏବଂ ମନ୍ଥର ଅର୍ଥନୀତି । ଜନସଂଖ୍ୟା ବିସ୍ତାର ଯୋଗୁଁ ଶତାବ୍ଦୀ ଧରି ମାନବିକତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଏବେ ଏହାର ସଙ୍କେତ ଏତେ ଉଜ୍ୱଳ ଯେ ଏହାକୁ ଅଣଦେଖା କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ । ସତ କଥା ହେଉଛି, ବୟସ୍କ ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିବା ବେଳେ ଯୁବ ଜନସଂଖ୍ୟା ହ୍ରାସ ପାଉଛି । କୁହାଯାଏ ଯେ, ଜାପାନ ଶିଶୁମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଡାଇପର ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ବୟସ୍କ ଡାଇପର ବିକ୍ରି କରେ ।
ଏହି ସମସ୍ୟା କେବଳ ବିକଶିତ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିନାହିଁ ବରଂ ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଛି । ଗୋଟିଏ ଶିଶୁ ନୀତି ଅନୁସରଣ କରୁଥିବା ଚୀନ୍ ଭଳି ବ୍ରାଜିଲ ମଧ୍ୟ ସମାନ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଛି । କେତେକ ଦେଶରେ ପ୍ରଜନନ ହାର ଏକରୁ ତଳକୁ ଖସିଆସିଛି, ଯାହାଫଳରେ ପାଣ୍ଠି ବୃଦ୍ଧି ସହିତ ସରକାରୀ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି । ତେବେ ଜନ୍ମହାର କ୍ରମାଗତ ଭାବେ ହ୍ରାସ ପାଉଥିବାରୁ ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ପାଇଁ ଅଧିକ ଅର୍ଥ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବା କାମ କରୁନାହିଁ । ଉଭୟ ବିକଶିତ ଏବଂ ବିକାଶଶୀଳ ଦେଶମାନଙ୍କରେ କମ୍ ଜନ୍ମ ହାର ଜଟିଳ କାରଣରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ, ଯେଉଁଥିରେ ପିଲାଙ୍କ ଲାଳନପାଳନର ଖର୍ଚ୍ଚ, କ୍ୟାରିୟର ଏବଂ ପରିବାର (ବିଶେଷକରି ମହିଳାମାନଙ୍କ ପାଇଁ) ସନ୍ତୁଳନ ରଖିବାରେ ଅସୁବିଧା, ବଢୁଥିବା ସହରୀକରଣ ଏବଂ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ସାମାଜିକ ମାନଦଣ୍ଡ, ସମସ୍ୟା ଯାହା କେବଳ ସମ୍ବଳ ଦ୍ୱାରା ସମାଧାନ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । କ୍ୟାରିୟର ପ୍ରାଥମିକତା ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ଅସ୍ଥିରତା କାରଣରୁ ଯୁବକମାନେ ବିବାହରେ ବିଳମ୍ବ କରୁଛନ୍ତି ଏବଂ ସନ୍ତାନ ଜନ୍ମକୁ ଏଡ଼ାଇ ଯାଉଛନ୍ତି । ନିକଟରେ ଚାଇନାକୁ ସନ୍ତାନହୀନ ଜୀବନଶୈଳୀର ପ୍ରଚାର ଉପରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଇବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା । ଭାରତରେ ଜନସଂଖ୍ୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଏକ ଜଟିଳ ପ୍ରସଙ୍ଗ ।
ଢାଞ୍ଚାଗତ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଭୁଲ୍ ଭାବରେ, ବିଫଳ ପରିବାର ନିୟୋଜନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପାଇଁ ଧନ୍ୟବାଦ, ଆମେ ଏକ ଜନସଂଖ୍ୟାଗତ ଲାଭ ଉପଭୋଗ କରୁଛୁ । ଏବେ ଚିନ୍ତା ରହୁଛି ଭାରତ ବୃଦ୍ଧ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଧନୀ ହୋଇପାରିବ କି ନାହିଁ । ପରିକଳ୍ପନା ଅନୁଯାୟୀ, ୨୦୪୭ ସୁଦ୍ଧା ଭାରତ ଏହାର ସମଗ୍ର ଜନସଂଖ୍ୟା, ବିଶେଷକରି ବୃହତ ବୟସ୍କ ବର୍ଗର ଯତ୍ନ ନେବାପାଇଁ ଦ୍ରୁତ ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ବିକଶିତ ଦେଶ ଭାବରେ ଉଭା ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଶିକ୍ଷା ଓ ରୋଜଗାରର ଉପଲବ୍ଧତା ଏକ ଭିନ୍ନ ସାମାଜିକ ମାନଦଣ୍ଡ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି । ମହିଳାଙ୍କୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଓ ଯତ୍ନ ନମିଳିଲେ ଏହି ସମସ୍ୟା ଜାରି ରହିବ । କର୍ମକ୍ଷେତ୍ରରେ ମହିଳାଙ୍କ କମ୍ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ସହିତ ଭାରତ ଏକ ନିଆରା ଆହ୍ୱାନର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଛି, ଯାହାକି ପୁରୁଷଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ୭୬.୮% ତୁଳନାରେ ମାତ୍ର ୩୨.୭% ରହିଛି । ସମାନ ସୁଯୋଗ ଏବଂ ସହାୟକ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିବେଶ ପ୍ରଦାନ କରି ହିଁ ଏହି ଅଂଶଗ୍ରହଣ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇପାରିବ । ଭାରତରେ ବାସ୍ତବତା ହେଉଛି ଯେ, ପରିବାର ପ୍ରତିପୋଷଣକୁ ପ୍ରାୟତଃ ସମ୍ମାନ ଦିଆଯାଏନାହିଁ ଏବଂ ପୁରୁଷମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପୋଷଣ ଦାୟିତ୍ୱ ବାଣ୍ଟିବା ଖୁବ୍ କମ୍ ଦେଖାଯାଏ । ହାର୍ଭାର୍ଡର ଏକ ଗବେଷଣାରୁ ଜଣାପଡ଼ିଛି ଯେ, ଅତ୍ୟଧିକ ସମର୍ଥକ ସ୍ୱାମୀ ଥିବା ମହିଳାମାନେ କ୍ୟାରିୟର ଏବଂ ପରିବାରକୁ ସନ୍ତୁଳିତ କରିବାରେ ସଫଳ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଅଧିକ ଥାଏ ।
ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣକୁ ଏକ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପସନ୍ଦ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ, କର୍ମକ୍ଷେତ୍ରରେ ମହିଳାଙ୍କ ଅବଦାନର ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକାକୁ ଅଣଦେଖା କରାଯାଏ । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ, ଭାରତ ଏକ ଦ୍ୱିତୀୟ ବୋଝର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାର ଆଶଙ୍କା ରହିଛି: ମହିଳାମାନେ ସମାଜ ପାଇଁ ନିମ୍ନମାନର ଯୋଗଦାନ କରନ୍ତି ଏବଂ ସୁସ୍ଥ ପରିବାର ପ୍ରତିପୋଷଣ ପାଇଁ ସଂଘର୍ଷ କରନ୍ତି । ଭାରତ ମଧ୍ୟ ଏକ ଅନନ୍ୟ ମଡେଲ ଭାବରେ ଉଭା ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଅଛି, ଯେଉଁଠାରେ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଅର୍ଥନୀତିରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ସହିତ ପରିବାର ପ୍ରତିପୋଷଣ କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରାଯାଏ । ସାମାଜିକ ଉଦାସୀନତା ଦୂର ନହେଲେ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ଆମକୁ ବୁଝିବାକୁ ହେବ ଯେ, ମହିଳାଙ୍କୁ ସଶକ୍ତ କରିବା ଏବଂ ସମ୍ମାନ ଦେବା ଦ୍ୱାରା ସମାଜର ବିକାଶ ହୋଇପାରିବ । ମହିଳାଙ୍କ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, କାର୍ଯ୍ୟ ଜୀବନସନ୍ତୁଳନ ଏବଂ ସମାନ ସୁଯୋଗ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଉଥିବା ନୀତି ମହିଳାଙ୍କ ଉପରେ ଚାପକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ହ୍ରାସ କରିପାରିବ । ଏହା କେବଳ ଏକ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ଆବଶ୍ୟକତା ନୁହେଁ, ଏହା ଏକ ବ୍ୟାବହାରିକ ଆବଶ୍ୟକତା । ଗର୍ବ ଅନୁଭବ କରୁଥିବା ଏକ ସଭ୍ୟତା ହିସାବରେ ଆମକୁ ବଞ୍ଚିବା ଓ ସମୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ।
