ସମଗ୍ର ପୃଥିବୀରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରାୟ ସାତ ହଜାର ଭାଷା ପ୍ରଚଳିତ ବୋଲି ପରିସଂଖ୍ୟାନରୁ ଜଣାଯାଏ । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ୧୪୯୨ କୋଟି ଲୋକଙ୍କର କଥିତ ଭାଷା ଇଂରାଜୀ ପ୍ରଥମ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଥିବା ବେଳେ, ଦ୍ୱିତୀୟ ସ୍ଥାନରେ ୧୧୧୮ କୋଟି ଲୋକଙ୍କର କଥିତ ଭାଷା ଚାଇନିଜ ବା ମାଣ୍ଡାରିନ । ୨୦୨ କୋଟିରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ ଭାରତୀୟ ଲୋକଙ୍କର କଥିତ ଭାଷା ହିନ୍ଦୀ ତୃତୀୟ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରେ । ଏହି ପରିସଂଖ୍ୟାନ ଅନୁସାରେ ଆମ ପ୍ରିୟ ମାତୃଭାଷାର ସ୍ଥାନ ୭ମ ଓ ବ୍ୟବହାରୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ପାଞ୍ଚ କୋଟି ଏବଂ ଏହା ଓଡ଼ିଶା ବ୍ୟତୀତ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ, ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ, ତେଲେଙ୍ଗାନା, ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ, ଛତିଶଗଡ଼ ଓ ଇଣ୍ଡୋନେସିଆରେ କଥିତ ଭାଷା ରୂପେ ପ୍ରଚଳିତ । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭାଷା ସାହିତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିରେ ପ୍ରାଚୀନତା ଓ ସମୃଦ୍ଧ ସାହିତ୍ୟ ପରମ୍ପରାକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ୬ଟି ଭାଷା- ସଂସ୍କୃତ, ଓଡ଼ିଆ, ତାମିଲ, ତେଲୁଗୁ, ମାଲାୟଲମ୍ ଓ କନ୍ନଡ଼କୁ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଭାଷାର ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ଏହି ୬ଟି ମଧ୍ୟରୁ ସଂସ୍କୃତ ହେଉଛି ଦେବଭାଷା, କନ୍ନଡ଼, ତେଲୁଗୁ, ତାମିଲ ଓ ମାଲାୟଲମ୍ ହେଉଛନ୍ତି ଦ୍ରାବିଡ଼ ଭାଷା ଓ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ହେଉଛି ଏକମାତ୍ର ଆର୍ଯ୍ୟଭାଷା ।
ଭରତମୁନି ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ଦ୍ୱିତୀୟ ଶତାବ୍ଦୀରେ ରଚନା କରିଥିବା "ନାଟ୍ୟଶାସ୍ତ୍ର'ରେ ଓଡ଼ିଆକୁ ଏକ ବିଭାଷା ରୂପେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଲେଖିଛନ୍ତି: "ଶକରା ଭୀର ଚାଣ୍ଡାଳ ଶବର ଦ୍ରାବିଡୋଡ୍ରଜା, ଦିନ ବନେ ଚରଣାମ୍ ଚ ବିଭାସ ସପ୍ତକୀର୍ତ୍ତିତାଃ । ଶୀକର, ଆଭୀର, ଚାଣ୍ଡାଳ, ଶବର, ଦ୍ରାବିଡ଼, ଉଡ୍ର ଓ ଜନଚରମାନଙ୍କ ଭାଷା ହେଉଛି ଭରତ ମୁନିଙ୍କ ମତରେ ସାତୋଟି ବିଭାଷା । ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୨୭୧ରେ ମୌର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ରାଟ ଅଶୋକ ଦୟାନଦୀ ତଟବର୍ତ୍ତୀ ଧଉଳି ନିକଟରେ କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧ ପରେ ତାର ଭୟବହତାରେ ମର୍ମାହତ ହୋଇ ଚଣ୍ଡାଶୋକରୁ ଧର୍ମାଶୋକରେ ପରିଣତ ହୋଇ ବୌଦ୍ଧଧର୍ମର ସତ୍ୟ ଓ ଅହିଂସା ନୀତିର ପ୍ରଚାର କରିଥିଲେ । ଧଉଳି ଗିରିର ପ୍ରବେଶ ପଥରେ ଧର୍ମରାଜ ଅଶୋକ ତେରଟି ଶିଳାଲେଖ ବ୍ରାହ୍ମୀ ଲିପିରେ ଖୋଦନ କରାଇ ଶାନ୍ତି ଓ ଅହିଂସାର ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରଚାର କରିଥିଲେ । ବ୍ରାହ୍ମୀ ଲିପି କ୍ରମଶଃ ବିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇ ଓଡ଼ିଆ ଲିପିରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।
ବ୍ରାହ୍ମୀ ଲିପିରେ ବଳୟ ଭିତରୁ ଗୁପ୍ତ ଓ ମାଗଧୀ (ପୂର୍ବ ମାଗଧୀ- ପ୍ରୋଟୋ ଓଡ଼ିଆ ବା ବଙ୍ଗାଳୀ) ଲିପି ବାଟଦେଇ ଆଧୁନିକ ବର୍ତ୍ତୁଳ ଓଡ଼ିଆ ଲିପିର ଉଦ୍ଭବ ହୋଇଛି । ତେଣୁ ଅଶୋକଙ୍କ ଶିଳାଲେଖରୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଆଦିମ ସଂକେତ ପ୍ରାୟ ୨୩୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଲିପିବଦ୍ଧ ଥିଲା ଓ ଏହା ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଆଦିମ ଭାଷା ସମୃଦ୍ଧ ଭାଷା ପରମ୍ପରାର ପ୍ରମାଣ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର ଉରଜାମ ଶିଳାଲେଖରେ ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଆ ଶବ୍ଦାବଳୀ ଯଥା ମାଣିଚଙ୍କୁ (ମଣିଷଙ୍କୁ), ସହର୍ସ (ସହସ୍ର), ମେଲାଣ (ମେଲଣ), ଶଣିବାରେ (ଶନିବାର), ସନମୁଖେଂ (ସମ୍ମୁଖେ) ଆଦି ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ୧୦୫୧ରେ ଖୋଦିତ ହୋଇଥିଲା ।
ଆଦିମ କାଳରୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଯଥାକ୍ରମେ ସଂସ୍କୃତ ଓ ପରେ ପ୍ରାକୃତ, ପାଲି ପ୍ରଭୃତି ଭାଷାମାନଙ୍କରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ମୂଳ ଭାରତୀୟ ଆର୍ଯ୍ୟଭାଷାରେ ଓ ତାର ମୂଳ ଭାରତ ଇରାନୀ ଉତ୍ସଭାଷାରେ, ଉତ୍ସଭାଷା ଭାରତ ଇରାନୀରୁ ଆସିଲେ ଇରାନୀ ପିଶାଚୀ ଓ ଭାରତୀୟ ଆର୍ଯ୍ୟଭାଷା । ଏହି ଆର୍ଯ୍ୟଭାଷାରୁ ସୃଷ୍ଟି ପ୍ରାକୃତ ଓ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷା ପ୍ରାକୃତରୁ ଆସିଲେ ପ୍ରତିଚ୍ୟ ମଧ୍ୟଦେଶୀୟ କୋଶଳୀୟ ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟ ଭାଷା ଓ ମାଗଧୀ । ମାଗଧୀରୁ ପୁଣି ସୃଷ୍ଟି ହେଲା ଓଡ଼ିଆ, ବଙ୍ଗଳା, ବିହାରୀ (ମଧ୍ୟମାଗଧୀ), ଅସମୀୟା (ପୂର୍ବମାଗଧୀ) ଓ ଭୋଜପୁରୀ (ପଶ୍ଚିମ ମାଗଧୀ) । ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରଥମେ ଶବର ଅଧ୍ୟୁଷିତ, ପରେ ଦ୍ରାବିଡ଼ ଅଧ୍ୟୁଷିତ ଓ ଶେଷରେ ଆର୍ଯ୍ୟ ଅଧ୍ୟୁଷିତ ହେଲା । ଉତ୍ପତ୍ତି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଉଡ୍ର, ଉତ୍କଳ ଓ କଳିଙ୍ଗ ଶବ୍ଦ ଚାଷକାର୍ଯ୍ୟ ସହ ସଂପୃକ୍ତ ଥିବାରୁ କେତେକ ଏହାକୁ ଚଷା ଜାତିର ଭାଷା ବୋଲି କହିଥାନ୍ତି ।
ପୃଥିବୀର ଏହି ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରାଚୀନ ଦାମ୍ଭିକ ଓ ଭାଷା ସମ୍ଭାରର ଗନ୍ତାଘର, ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ବର୍ତ୍ତମାନର ସ୍ଥିତି ଓ ସ୍ୱାଭିମାନ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅବସ୍ଥାରେ ନାହିଁ, ଏକଥା ଅନୁଭବ କରିହେଉଛି ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ସୁରକ୍ଷା, ସମୃଦ୍ଧି ଓ ଆଗକୁ ବଢ଼ାଇବା ପାଇଁ ସଂକ୍ଷେପରେ କେତେକ ପରାମର୍ଶ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା । ମାତୃଭାଷାର ଶକ୍ତି ଅସୀମ, ମାତୃଭାଷା ବିନା ମସ୍ତକରେ ଭାବନାର ବ୍ୟାଖ୍ୟାନ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ କି ଅନ୍ୟ ଭାଷାକୁ ଆୟତ୍ତ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ସୁରକ୍ଷାର ପ୍ରଥମ ପାହାଚ ହେଉଛି ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ନିଜ ମାତୃଭାଷାରେ ଭାବ ବିନିମୟ କରିବା । ମାତୃଭାଷାରେ ହିଁ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ସ୍ୱଚ୍ଛନ୍ଦରେ ଓ ସର୍ବାଧିକ ଭାବ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଥାଏ । ଖୁସିର କଥା, ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଶବ୍ଦ ଭଣ୍ଡାର ଏତେ ବିଶାଳ ଯେ ସେଥିରେ ଭାବ ବ୍ୟକ୍ତ କରିବାରେ କେହି କୌଣସି ପ୍ରକାର ଅଭାବ ଅନୁଭବ କରିବାର ଅବସର ନାହିଁ³ ବରଂ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ଶବ୍ଦର ବ୍ୟବହାର ବଢ଼ିଲେ ଆମେ ସ୍ୱଚ୍ଛନ୍ଦରେ ଭାବ ପରିପ୍ରକାଶ କରିପାରିବା ।
ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ଜଣେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷୀ ତାର ନିଜ ଭାଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଯେବେ ରାଜ୍ୟ ଦେଶ ତଥା ବିଶ୍ୱର ଉପଲବ୍ଧ ସମସ୍ତ ଜ୍ଞାନ ହାସଲ କରିପାରିଲେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ପ୍ରକୃତ ଉନ୍ନତି ସାଧନ ହୋଇପାରିବ । ଯଦି ସେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଦେଶ ତଥା ପୃଥିବୀର ଇତିହାସ, ଦର୍ଶନ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ, ସାହିତ୍ୟ, କୃଷି, କାରିଗରୀ, ପଶୁପାଳନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ତଥ୍ୟ ପାଇପାରିବ ତାହେଲେ ସେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିପାରିବ ଓ ବୋଧଗମ୍ୟ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ଅନୁବାଦକ ଆବଶ୍ୟକ । ଏସବୁର ଅନୁବାଦରେ ସହାୟତା ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ଅଭିଧାନ, ଭାଷାକୋଷ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ବିଭିନ୍ନ ସଫ୍ଟଓୟାର ଆବଶ୍ୟକ ମୁତାବକ ସୁଲଭ ମୂଲ୍ୟରେ ଉପଲବ୍ଧ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଓଡ଼ିଆ ଏକ ସମୃଦ୍ଧିଶାଳୀ ଓ ସଂସ୍କୃତିସଂପନ୍ନ ଭାଷା³ ଯାହାର ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଲିପି ରହିଛି । କିନ୍ତୁ ପୃଥିବୀର ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ କଥିତ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଇଂରେଜୀ, ଜର୍ମାନ, ସ୍ପାନିସ, ଡ୍ୟାନିସ ଓ ଜର୍ମାନ ଭାଷାର ନିଜସ୍ୱ ଲିପି ନାହିଁ ଓ ଏହି ଭାଷାଗୁଡିକ ରୋମାନ ଲିପି ହିଁ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ଆମ ଦେଶର ଉଭୟ ହିନ୍ଦୀ ଓ ମରାଠୀ ନାଗରୀ ଲିପି ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି ଓ କୋଙ୍କଣୀ ଭାଷା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଲିପି ବ୍ୟବହାର କରେ । ନିଜସ୍ୱ ଲିପି ଥିବା, ଅସୀମ ଶବ୍ଦଭଣ୍ଡାରର ଗନ୍ତାଘର ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବା କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ବ୍ୟାପାର ନୁହେଁ, କେବଳ ଦୃଢ଼ ମନୋବଳ, ଅସୀମ ଧୈର୍ଯ୍ୟର ସହିତ ଏହି ଭାଷାର ପଠନ ଓ ଲିଖନର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।
ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ମନେରଖିବାକୁ ପଡ଼ିବ କୌଣସି ଭାଷାକୁ ଅତ୍ୟଧିକ ଅବହେଳା କଲେ ଭାଷା ମରିଯାଏ ଏବଂ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୁ ଅବହେଳା କଲେ ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ଏହା ମର୍ଯ୍ୟାଦା ହରାଇ ନିଶ୍ଚିହ୍ନ ହୋଇଯିବା କିଛି ବିଚିତ୍ର କଥା ନୁହେଁ । ପୃଥିବୀରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ୬୦୦୦ରୁ ଅଧିକ କଥିତ ଭାଷା ମଧ୍ୟରୁ ଭାରତରେ ପ୍ରଚଳିତ ଭାଷା ସଂଖ୍ୟା ୧୫୦୦ ଓ ଏଥିରୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ କିଛି କିଛି ଭାଷା ନିଷ୍ପ୍ରଭ ହୋଇଯାଉଛନ୍ତି । ଗତ କିଛିବର୍ଷ ଭିତରେ ୫୦ଟି ଆଫ୍ରିକୀୟ ଭାଷା ମରିଗଲାଣି ଏବଂ ତହିଁରୁ ତିନିଟି ଭାଷା କେନିୟାର । ୟୁନେସ୍କୋର ଏକ ସର୍ବେକ୍ଷଣରୁ ଆକଳନ କରାଯାଇଛି, ଆଗାମୀ ୧୦୦ ବର୍ଷ ଭିତରେ ଭାରତର ସମସ୍ତ ଭାଷା ମଧ୍ୟରୁ ଶତକଡ଼ା ୨-୩ ଭାଗ ଲୋପ ପାଇଯିବ । ଭାରତରେ ମଧ୍ୟ କେତେକ ଭାଷାର ଏହି ପ୍ରକାର ଅବସ୍ଥା ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି । ଯେପରିକି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ସମସାମୟିକ ପ୍ରାଚୀନ ମୈଥିଳୀ ଭାଷାରେ ମଧ୍ୟ ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ସାହିତ୍ୟ ଲେଖାଯାଇଥିଲା । ଏହି ଭାଷାର ଦୁଇଟି ଉପଭାଷା- ଆଙ୍ଗିକା ଓ ବଜ୍ଜିକା ନିଜକୁ ସ୍ୱାଧୀନ ଭାଷା କହି ଆଉ ମୈଥିଳୀ ଭାଷା କହିବାକୁ ରାଜି ହେଲେନାହିଁ, ଫଳରେ ମୈଥିଳୀ ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାର ଉପଭାଷା ହୋଇ ରହିଗଲା । ଆମ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଭବିଷ୍ୟତରେ ଯେ ଏପରି ଅବସ୍ଥା ନଘଟିବ କହିହେବନାହିଁ ।
ଆମର ବିଶାଳ କୃଷି, ଖଣିଜ ଓ ଜଙ୍ଗଲ ସମ୍ପଦ, ସୁଦୀର୍ଘ ବେଳାଭୂମି, ଆମ କଳା ସ୍ଥାପତ୍ୟର ମୂକସାକ୍ଷୀ ରାଜାରାଣୀ, ଜଗନ୍ନାଥ, ଲିଙ୍ଗରାଜ ଓ କୋଣାର୍କ ମନ୍ଦିର ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଭାଷୀମାନଙ୍କୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ । ଆମର ଭାଷାସମ୍ଭାର, ଭାଗବତ, ରାମାୟଣ, ମହାଭାରତ, ଚମ୍ପୁ, ଚଉତିଶା, ଛାନ୍ଦ, ପୁରାଣର ଅନେକ କଥା ନେଇ ଆମ ବିଭବଶାଳୀ ଭାଷାକୁ ଅକ୍ଷୟ ରଖିବା ଆମର ଦାୟିତ୍ୱ ।
