ବ୍ରହ୍ମପୁର,୨୨/୦୭: ରାସ୍ତା କଡ଼ରେ ସଜେଇ ହୋଇଛି ଭଳି କି ଭଳି ଖେଳନା । ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ବେଲୁନ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ବ୍ୟାଟେରୀ ଚାଳିତ ଗାଡ଼ି ରହିଛି । ବଡ଼ବଜାର ଖାସ୍ପା ସାହି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରାସ୍ତା ଏକ ମୀନା ବଜାରର ଭ୍ରମ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ରଥଯାତ୍ରା ସରିଛି କିନ୍ତୁ ତଥାପି ମୁଖ୍ୟ ରାସ୍ତାରେ ଦୁଇ ରଥ ଦଣ୍ଡାୟମାନ ଅଛନ୍ତି । ଏକ କିମି ରାସ୍ତାରେ ହଜାର ହଜାର ଲୋକଙ୍କ ସମାଗମ । ଉଭୟ ପାଶ୍ୱର୍ରେ ଖେଳନ ସାଙ୍ଗକୁ ଯାତ୍ରା ଚଣାର ଆସର ଜମିଛି ।
ରଥଯାତ୍ରା ସରିବା ପରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଆଷାଢ଼ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାରେ ସହରର ବଡ଼ବଜାର ଖାସ୍ପା ସାହିରେ ଆୟୋଜିତ ହୋଇଥାଏ ନିଆରା କଣ୍ଢେଇ ଯାତ୍ରା । ଏହିଯାତ୍ରାର ଐତିହ୍ୟ ଓ ପରମ୍ପରା ବହୁ ପୁରୁଣା । ମହୁରିଗଡ଼ ରାଜା ହରିହର ନରେନ୍ଦ୍ର ଦେବ ୧୭୩୨ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ ଥର ଏହି କଣ୍ଢେଇ ଯାତ୍ରା ଆୟୋଜନ କରିଥିଲେ । ଖାସ୍ପା ସାହି ବଡ଼ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ସେବାୟତ ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ବାସିନ୍ଦା ଏଥିରେ ସହଯୋଗ କରିଥିଲେ । ସେବେ ଠାରୁ ଏହି ଯାତ୍ରା ଚାଲି ଆସିଛି । ସେହି ସମୟରେ ବ୍ରହ୍ମପୁର ଆଖପାଖ ଗ୍ରାମ ସମେତ ଦିଗପହଣ୍ଡି, ବେଲଗୁଣ୍ଠା, ଆଠଗଡ ମାରଦା, ଧରାକୋଟ ସହ ଜିଲ୍ଲାର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରୁ କଳାକାରମାନେ ମାଟି, ଗୋବର, ନଡ଼ିଆ, କତା, ଝୋଟରେ କଣ୍ଢେଇ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ବିକ୍ରି କରିବାକୁ ଆଣୁଥିଲେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ତାହା ଲୋପ ପାଇବା ସହିତ ଏହାର ସ୍ଥାନ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ନେଇଛି । ବ୍ରହ୍ମପୁର ସହରକୁ ବ୍ୟବସାୟୀକ ପେଣ୍ଠସ୍ଥଳି ଭାବେ ଗଢି ତୋଲିବା ଏହି ଯାତ୍ରାର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ।
ଏହି ଯାତ୍ରାରେ ପୂର୍ବରୁ ମାଟି, ଗୋବର, ନଡିଆ ଷଢେଇ, କତା, ଝୋଟରେ ତିଆରି କଣ୍ଢେଇ ମିଳୁଥିଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ ତାହା ଲୁପ୍ତ ହେବାକୁ ବସିଲାଣି । ହାତ ଗଣତି କିଛି ଲୋକ ଏହି ପରମ୍ପରାକୁ ବଞ୍ଚାଇ ରଖିବା ପାଇଁ ମାଟି ଓ ଗୋବରରେ କଣ୍ଢେଇ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ବିକ୍ରି କରିବାକୁ ଆଣୁଛନ୍ତି । ପ୍ରାୟ ତିନି ମାସ ପୂର୍ବରୁ ସେମାନେ ଏହାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାରେ ଲାଗି ପଡନ୍ତି । ମାଟିରେ ତିନି ଠାକୁରଙ୍କ ସମେତ ବାଘ, ହାତୀ, ଘୋଡା, ଶୁଆ, ଜିରାଫ ନର୍ତ୍ତକୀ, ମୟୁର, ସାପ, ରାଧାକୃଷ୍ଣ ଆଦି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାନ୍ତି ।
ସେହିପରି କିଛି କଳାକାର ମାଟି କଳସ ସହିତ ନଡିଆ ସଢେଇକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ରଙ୍ଗ ତୁଳୀ ସାହାର୍ଯ୍ୟରେ ଖୁବ ସୁନ୍ଦର ଚତ୍ତାକର୍ଷକ ଚିତ୍ର ଆଙ୍କି ତାହାକୁ ବିକ୍ରି ପାଇଁ ରଖିଥାନ୍ତି । ଏହାକୁ ଛାଡିଲେ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କଣ୍ଢେଇ ବର୍ତ୍ତମାନ ଯାତ୍ରାରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁନାହିଁ । ତାହା ଧିରେ ଧିରେ ଲୁପ୍ତ ହେବାକୁ ବସିଲାଣି । ଏହି କଣ୍ଢେଇର ସ୍ଥାନ ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଖେଳନା ନେଇଛି । ଶହେ ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ୫ଜଣ ମାଟି କଣ୍ଢେଇ ବିକ୍ରି କରୁଥିବା ବେଳେ ଅଧିକାଂଶ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ଖେଳନା ବିକ୍ରି କରୁଛନ୍ତି । ଚିକ୍ମିକ୍ ଆଲୋକ ସାଙ୍ଗକୁ ମନଲୋଭା ରଙ୍ଗ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ପ୍ରତି ଲୋକଙ୍କୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରୁଛି । ଫଳରେ ପରିବେଶ ଅନୁକୂଳ ମାଟି କଣ୍ଢେଇ ଠାରୁ ଲୋକେ ଦୂରେଇ ଯାଉଛନ୍ତି । ସେହିପରି ସରକାରୀ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଅଭାବରୁ କଳାକାର ଏହି ପେସାରୁ ଦୂରେଇ ଯାଇ ଅନ୍ୟ କାମକୁ ନିଜ ଜୀବିକା ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି ।
ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ଆମ ପରିବେଶ ଓ ପିଲାଙ୍କ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ପାଇଁ ଖରାପ । ମାଟି କଣ୍ଢେଇରେ ଆମ ଐତିହ ଓ ପରମ୍ପରାର ଝଲକ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି । ସେଥିପାଇଁ ନିଜ ଛୁଆ ପାଇଁ ମାଟି କଣ୍ଢେଇ କିଣିବା ପାଇଁ ଆସିଛି ବୋଲି ଡା. ଚନ୍ଦନ ଗନ୍ତାୟତ କହିଛନ୍ତି । ପରିବେଶକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରୁଥିବା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ଖେଳନା ସବୁ ଯାତ୍ରାରେ ମିଳୁଛି । ମାଟି କଣ୍ଢେଇ ମିଲୁ ନାହିଁ । ଏହି କଣ୍ଢେଇ ଯାତ୍ରାରେ ଏହା ମିଳୁଥିବାରୁ ପ୍ରତି ବର୍ଷ ଯାତ୍ରା ବୁଲିବା ସହ କିଛି ନିଆରା ମାଟି କଣ୍ଢେଇ କିଣି ଘରକୁ ନେଉଛି ବୋଲି ଟିକିରି ପାତ୍ର କହିଛନ୍ତି । କିମ୍ବଦନ୍ତି ଅନୁଯାୟୀ ୧୭୩୨ରୁ ଆରମ୍ଭ ଏହି ଯାତ୍ରା । ସେହି ସମୟରେ ସ୍ଥାନୀୟ କଳାକାରଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ଭାବେ ସ୍ୱଚ୍ଛଳ କରିବା ପାଇଁ ଏହାର ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ ହାତ ଗଣତି କିଛି କଳାକାର ନିଜ କୌଳିକ ବୃତ୍ତିକୁ ଆଦରି ରହିଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କୁ ସରକାରୀ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ମିଳିଲେ ଏହି ଯାତ୍ରାର ଐତିହ୍ୟ ଜୀବିତ ରହିବ ବୋଲି ସନ୍ୟାସୀ ମହାରଣା କହିଛନ୍ତି ।
