ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ପହଲଗାମରେ ହୋଇଥିବା ଆକ୍ରମଣରେ ପାକିସ୍ତାନର ହାତ ଥିବା ନେଇ ଭାରତ ପାକିସ୍ତାନ ସହ ସମସ୍ତ ଦ୍ୱିପାକ୍ଷିକ ସମ୍ପର୍କକୁ ଛିନ୍ନ କରିଛି। ଏହାର ଜବାବରେ ପାକିସ୍ତାନ ଭାରତ ବିରୋଧରେ ପମ୍ଫା କାର୍ଯ୍ୟନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିଛି। ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ବୁଧବାର ଅନୁଷ୍ଠିତ କ୍ୟାବିନେଟ୍ କମିଟି ଅନ୍ ସିକ୍ୟୁରିଟି (CCS) ବୈଠକରେ ପାକିସ୍ତାନ ବିରୋଧରେ ଯେଉଁ ସବୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା, ପାକିସ୍ତାନ ସେଇ ସବୁ ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ କପି କରି ପେଷ୍ଟ କଲାଭଲି ଘୋଷଣା କରିଛି। ତେବେ ଏହି ଘୋଷଣାରେ ପାକିସ୍ତାନ ଶିମଲା ଚୁକ୍ତିକୁ ରଦ୍ଧ କରିଛି ବୋଲି ଘୋଷଣା କରିଛି। ତେବେ ଆପଣ ନିଶ୍ନୟ ଭାବୁଥିବେ ଏହି ଶିମଲା ଚୁକ୍ତି କ’ଣ? ଓ ଏହା କ’ଣ ପାଇଁ ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ତାନ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା। ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ଏହି ଶିମଲା ଚୁକ୍ତି କ’ଣ...?

ଶିମଲା ଚୁକ୍ତି ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ତାନ ମଧ୍ୟରେ ୧୯୭୨ ମସିହାରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା। ଉଭୟ ଦେଶରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାରେ ଏହି ଚୁକ୍ତିର ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ରହିଥିଲା। ୧୯୭୧ ମସିହାର ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଏହି ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ବାଙ୍ଗଲାଦେଶର ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିଥିଲା। ତତ୍କାଳୀନ ଭାରତୀୟ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ପାକିସ୍ତାନର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜୁଲଫିକାର ଅଲୀ ଭୁଟ୍ଟୋଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶିମଲାରେ ଜୁଲାଇ ୨ ତାରିଖ ୧୯୭୨ ମସିହାରେ ଏହି ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ ଏବଂ ବିଶେଷତଃ କାଶ୍ମୀର ବିବାଦ ଭଳି ମୁଖ୍ୟ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ।

ଶିମଲା ଚୁକ୍ତିର ମୁଖ୍ୟ ବିଷୟବସ୍ତୁ

ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାଧାନ: ଏହି ଚୁକ୍ତିରେ ଦୁଇ ଦେଶ ତୃତୀୟ ପକ୍ଷର ହସ୍ତକ୍ଷେପ ବିନା ଦ୍ୱିପାକ୍ଷିକ ଆଲୋଚନା ମାଧ୍ୟମରେ ସମସ୍ତ ବିବାଦର ସମାଧାନ କରିବାକୁ ରାଜି ହୋଇଥିଲେ।

ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ରେଖା (LoC): ୧୯୭୧ ମସିହାରେ ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରରେ ଥିବା ଯୁଦ୍ଧବିରତି ରେଖାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ରେଖା (Line of Control) ଭାବେ ପୁନଃନାମକରଣ କରାଯାଇଥିଲା। ଉଭୟ ଦେଶ ଏହାକୁ ଏକତରଫା ଭାବେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ।

ଯୁଦ୍ଧବନ୍ଦୀଙ୍କ ମୁକ୍ତି: ଏହି ଚୁକ୍ତିରେ ଭାରତ ୯୩,୦୦୦ ପାକିସ୍ତାନୀ ଯୁଦ୍ଧବନ୍ଦୀଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରିବାକୁ ରାଜି ହୋଇଥିଲା। ଏହା ସହ ପାକିସ୍ତାନ ସହ ସମ୍ପର୍କରେ ସ୍ୱାଭାବିକୀକରଣ ଏବଂ ବାଙ୍ଗଲାଦେଶର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱକୁ ସ୍ୱୀକାର କରିବାକୁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇଥିଲା।

ଏହି ଚୁକ୍ତିର ପ୍ରଭାବରେ ଉଭୟ ଦେଶ ଆପୋସ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ପାଇଁ ଦ୍ୱିପାକ୍ଷିକ ଆଲୋଚନାର ଏକ ନଜିର ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ। ଯେଉଁଥିପାଇଁ ଉଭୟ ପକ୍ଷଙ୍କ ମାମଲାରେ ବାହ୍ୟ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ସୀମିତ ହୋଇଯାଇଥିଲା। ତେବେ ପାକିସ୍ତାନର ବିଶ୍ୱାସଘାତକତା ଓ 1999 ମସିହାରେ ହୋଇଥିବା କାର୍ଗିଲ ଯୁଦ୍ଧ ଭଳି ଘଟଣା ଏହି ଚୁକ୍ତିର ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଫଳତାକୁ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ କରିଥିଲା।

ସାମ୍ପ୍ରତିକ ପରିସ୍ଥିତି

ପାକିସ୍ତାନ ଗୁରୁବାର ଶିମଲା ଚୁକ୍ତିକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖିବା ନେଇ ଘୋଷଣା କରିଛି। ଯାହା ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ସମ୍ପର୍କରେ ନୂଆ ଉତ୍ତେଜନା ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ପାକିସ୍ତାନ ଏହାର କାରଣ ଦେଇ କହିଛି ଯେ ଭାରତ, ପାକିସ୍ତାନ ଭିତରେ ଆତଙ୍କବାଦକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ, ସୀମାପାର ହତ୍ୟା ଏବଂ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନିୟମ ଓ ଜାତିସଂଘ ପ୍ରସ୍ତାବର ଉଲ୍ଲଂଘନ କରୁଛି। ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଭାରତ ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରର ପହଲଗାମରେ ହୋଇଥିବା ଆତଙ୍କବାଦୀ ଆକ୍ରମଣରେ ପାକିସ୍ତାନ ହାତ ଥିବା ନେଇ ସିନ୍ଧୁ ଜଳ ଚୁକ୍ତିକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖିଥିଲା। ପାକିସ୍ତାନର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସ୍ୱରୂପ ଭାରତୀୟ ବିମାନ ପାଇଁ ବାୟୁସୀମା ବନ୍ଦ କରବା ସହ ବାଘା ବର୍ଡର ଓ ଭାରତ ସହ ସମସ୍ତ ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାରକୁ ବନ୍ଦ କରିଛି।

ପାକିସ୍ତାନର ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ସମ୍ପର୍କର ଅସ୍ଥିରତାକୁ ଆହୁରି ଅଧିକ ବଢାଇପାରେ। ଶିମଲା ଚୁକ୍ତି ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରୟାସ ଥିଲା। କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନର ଭୌଗୋଳିକ-ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତା ଏବଂ ପାରସ୍ପରିକ ଅବିଶ୍ୱାସ ଏହାର ପ୍ରଭାବକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିଦେଇଛି। ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ ମତ ଦେଇ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଶିମଲା ଚୁକ୍ତି ଉପରେ ପାକିସ୍ତାନର ଏପରି ଦାୟିତ୍ୱହୀନ ମନ୍ତବ୍ୟ ଆଞ୍ଚଳିକ ସ୍ଥିରତାରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିବ।