ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ପଞ୍ଜାବ ନ୍ୟାସନାଲ ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ୧୩୫୦୦ କୋଟି ଟଙ୍କାରୁ ଅଧିକ ଠକେଇ କରିଥିବା ଅଭିଯୁକ୍ତ ପଳାତକ ହୀରା ବ୍ୟବସାୟୀ ମେହୁଲ ଚୋକସିଙ୍କୁ ନିକଟରେ ବେଲଜିୟମରେ ଗିରଫ କରାଯାଇଛି। ଭାରତୀୟ ଏଜେନ୍ସି ଗୁଡ଼ିକ ଗତ ସାତ ବର୍ଷ ଧରି ସଂଘର୍ଷ କରିବା ପରେ ଏହି ଗିରଫ ସଫଳ ହୋଇଛି। ଭାରତ ଏବେ ଅଭିଯୁକ୍ତର ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଜାରି ରଖିଛି। 

ମେହୁଲ ଚୋକସି ଚିକିତ୍ସାଗତ କାରଣ ଦର୍ଶାଇ ସ୍ୱିଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡ ପଳାଇବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଥିବା ବେଳେ ଶନିବାର ତାଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା। ଭାରତୀୟ ତଦନ୍ତ ଏଜେନ୍ସି ସିବିଆଇ ଏବଂ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ (ED) ର ଅନୁରୋଧରେ ବେଲଜିୟମ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ତୁରନ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରି ତାଙ୍କୁ ଗିରଫ କରିଥିଲେ।

ତେବେ ଏହି ସମୟରେ ଦେଶକୁ ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ ପାଇଁ କୌଣସି ସୁଯୋଗ ନଷ୍ଟ କରିବାକୁ ଚାହୁଁନାହିଁ ଭାରତ । ଭାରତୀୟ ଏଜେନ୍ସି ଗୁଡ଼ିକ ଭାରତ ଏବଂ ବେଲଜିୟମ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରାୟ୧୨୫ ବର୍ଷ ପୁରୁଣା ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ ଚୁକ୍ତିନାମା ବ୍ୟବହାର କରିଥିବା ଜଣାପଡ଼ିଛି ଏବଂ ଚୋକସିଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ ପାଇଁ ଅନୁରୋଧ କରିଛନ୍ତି। ଯାହା ଦ୍ୱାରା ତାଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଲଗାଯାଇଥିବା ଅଭିଯୋଗ ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ବିଚାର କରାଯାଇ ପାରିବ। 

ଏବେ ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ଭାରତ-ବେଲଜିୟମ ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ ଚୁକ୍ତି…

ଏହି ଚୁକ୍ତି ପ୍ରଥମେ ୨୯ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୦୧ ରେ ଭାରତକୁ ଶାସନ କରୁଥିବା ବ୍ରିଟେନ ଏବଂ ବେଲଜିୟମ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ପରେ ଏହାକୁ ୧୯୦୭, ୧୯୧୧ ଏବଂ ୧୯୫୮ ରେ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇଥିଲା। ତଥାପି, ଭାରତ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇବା ପରେ, ଦୁଇ ଦେଶ (ଭାରତ ଏବଂ ବେଲଜିୟମ) ୧୯୫୪ ରେ ଚିଠି ଆଦାନପ୍ରଦାନ ମାଧ୍ୟମରେ ଚୁକ୍ତି ଜାରି ରଖିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ।

ସନ୍ଧି ପରସ୍ପରର ମାଟିରେ ଗୁରୁତର ଅପରାଧ ପାଇଁ ଅଭିଯୁକ୍ତ କିମ୍ବା ଅଭିଯୁକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ କରିବାକୁ ରାଜି ହୋଇଛି। ଏହି ସନ୍ଧି ଅନୁଯାୟୀ, ଭାରତ ଏବଂ ବେଲଜିୟମ ମଧ୍ୟରେ ଗୁରୁତର ଅପରାଧ, ହତ୍ୟା, ଜାଲିଆତି କିମ୍ବା ଟଙ୍କାର ନକଲିକରଣ, ଠକେଇ, ବଳାତ୍କାର, ଜୋରଜବରଦସ୍ତି ଆଦାୟ, ଅବୈଧ ନିଶାଦ୍ରବ୍ୟ ଚାଲାଣ ଭଳି କିଛି ଗୁରୁତର ଅପରାଧ ପାଇଁ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ କରାଯାଇ ପାରିବ।

ସନ୍ଧିର ମୁଖ୍ୟ ନିୟମ ଗୁଡ଼ିକ ଜାଣନ୍ତୁ…

୧-ଦ୍ୱୈତ ଅପରାଧ ଭାରତ ଏବଂ ବେଲଜିୟମ ମଧ୍ୟରେ କାହାର ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ମୁଖ୍ୟ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ। ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଯେ ବ୍ୟକ୍ତି ଯେଉଁ ଅପରାଧରେ ଅଭିଯୁକ୍ତ କିମ୍ବା ଅଭିଯୁକ୍ତ ହୋଇଛି ତାହାକୁ ଉଭୟ ଦେଶରେ ଦଣ୍ଡନୀୟ ଅପରାଧ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯିବ।

୨-ଉକ୍ତ ଅପରାଧୀ/ଅଭିଯୁକ୍ତଙ୍କ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହେବାର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଏବଂ ଦୃଢ଼ ପ୍ରମାଣ, ଯଦି ସେମାନଙ୍କର ବିଚାର ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇନାହିଁ, ତେବେ ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ ଚାହୁଁଥିବା ଦେଶ ଦ୍ୱାରା ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯିବ।

୩-କୌଣସି ଦେଶ ନିଜ ନାଗରିକ (ମାନଙ୍କୁ) ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ନୁହେଁ।

୪-ଯଦି ରାଜନୈତିକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପ୍ରଣୋଦିତ କିମ୍ବା ରାଜନୈତିକ ଅପରାଧ ପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ ଅନୁରୋଧ ପ୍ରମାଣିତ ହୁଏ ତେବେ ତାହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରାଯାଇ ପାରିବ।

୫-ଏହି ଚୁକ୍ତିନାମା ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଉପରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟସୀମା ମଧ୍ୟ ସ୍ଥିର କରିଛି। ଯଦି ଜଣେ ଅଭିଯୁକ୍ତ କିମ୍ବା ଅପରାଧୀଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିବା ଦେଶ ଉକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଗିରଫଦାରୀର ୧୪ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଅନୁରୋଧ କରେ ନାହିଁ, ତେବେ ସେହି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ। ଗିରଫଦାରୀର ଦୁଇ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ସେମାନଙ୍କ ଅପରାଧର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପ୍ରମାଣ ଉପସ୍ଥାପନ କରାନଗଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରାଯାଇ ପାରିବ।

୬-ଏହା ସହିତ, ଜଣେ ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ କରାଯାଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ ପରେ କୌଣସି ନୂତନ ଅପରାଧ ପାଇଁ ବିଚାର କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ, ଯଦି ସେମାନେ ପ୍ରଥମେ ଫେରିବାର ସୁଯୋଗ ପାଆନ୍ତି ନାହିଁ। ସେହି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ନିଜ ଦେଶ ଅନୁମତି ବିନା ତୃତୀୟ ଦେଶକୁ ପଠାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ।

ଭାରତ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୨୪ ରେ ବେଲଜିୟମରୁ ମେହୁଲ ଚୋକସିଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ କରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ ତାଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯିବା ପରେ, ଭାରତୀୟ ଏଜେନ୍ସି ଗୁଡ଼ିକ ଭାରତୀୟ ଦଣ୍ଡ ସଂହିତାର ଅନେକ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ଚୋକସିଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ କରିବାକୁ ବେଲଜିୟମକୁ ଏକ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଅନୁରୋଧ କରିଛନ୍ତି।