ଛୁଆବେଳେ ନିଜ ଖେଳନାକୁ ନେଇ ପିଲାଏ ଗର୍ବ କରନ୍ତି । କୈଶୋରରେ ବାପାମାଆଙ୍କ ଉଚ୍ଚପଦସ୍ଥ ଚାକିରିକୁ ନେଇ ଗର୍ବ ଆସେ । ଯୁବାବେଳେ ନିଜ ଉପାର୍ଜକୁ୍ ନେଇ ଅହଂ ଜନ୍ମେ । ମଧ୍ୟବୟସରେ ଘରଦୁଆର, ସଂପତ୍ତିକୁ ନେଇ । ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟରେ ପିଲାଛୁଆଙ୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ସମ୍ମାନ ସକାଶେ ବଡ଼ିମା ଦେଖାଦିଏ । ପୁଅ କୋଡ଼ିଏ ବର୍ଷ ହେବାଯାଏଁ ବାପାର ଚିନ୍ତା ନଥାଏ ତା'ର ସଫଳତା ସକାଶେ । କୋଡ଼ିଏ ଟପିବା ପରେ ସବୁ ବାପାମା'ଙ୍କ ପରି ବଶିଷ୍ଠ ମିଶ୍ରଙ୍କର ବ୍ୟଗ୍ରତା ଜାଗିଲା "ପୁଅ ଏମିତି ଚାକିରିଟିଏ କରୁ ଯେମିତି ତା'ପାଇଁ ମୋ ମନରେ ଗର୍ବ ଜନ୍ମିବ । ତା' ପରିଚୟରେ ମୁଁ ବାଟ ଚାଲିବି । ଅନାୟାସରେ ପ୍ରକାଶ କରିପାରିବି ମୋ ପୁଅ ଡାକ୍ତର ବା ପ୍ରଫେସର । ଖାଲି ଚାକିରି ନୁହଁ, ଅନ୍ୟ ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ହେଉପଛେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ପାଉ! ପୁଅର ଖ୍ୟାତି ଏତେ ଆନନ୍ଦ ଦିଏ ସତେ ! ଅନୁଭବ କଲାପରେ ବଶିଷ୍ଠ ମିଶ୍ର ଭାବବିହ୍ୱଳ ହେଇଗଲେ । ତେତିଶ ବର୍ଷ ଚାରି ମାସର ଚାକିରି ସରିବା ପରେ ସେ ଦିନେ ଖରାବେଳେ ବସି ଚିନ୍ତା କରୁଥାଆନ୍ତି- ଭାବନା ଓ ବାସ୍ତବତା ଭିତରେ ଆକାଶ ପାତାଳ ତଫାତ୍ ।
ଅବସର ସମୟ କେମିତି କଟିବ ସେ ଚିନ୍ତା । ଘର ଖଣ୍ଡେ ହେଇନାହିଁ, ସାନଝିଅ ବାହା ହେଇନାହିଁ । ସବୁ ଚିନ୍ତା ଭିତରେ ପୁଅର ଅସଫଳତାକୁ ନେଇ ଚିନ୍ତା । ସେ ତେଣୁ କହିଲେ, ବାବାରେ ମୋ ରୋଜଗାର କମିଗଲା । ଏଥର ତୁ କ'ଣ ଗୋଟେ କର । ଚାକିରି ପଛରେ ଆଉ ଗୋଡ଼ାନା । ଟିଉସନ କରି କେତେଦିନ ଚଳିବୁ? ବୋହୂଟେ ଯୋଉଠୁ ଆଣିବା କ'ଣ କହିବା- ଘର ଘର ବୁଲି ଟିଉସନ କରୁଛି ପୁଅ । ମୋତେ ବଡ଼ ଲାଜ ଲାଗିଲାଣି । ସହକର୍ମୀମାନେ ସେମାନଙ୍କ ପୁଅ ଝିଅର ପରାକାଷ୍ଠାକୁ ନେଇ ଗର୍ବ କରୁଛନ୍ତି । କାହା ପୁଅ ବ୍ୟାଙ୍କ ଅଫିସର ତ, କାହାର ଓଏଏସ୍ ଅଫିସର । ଆମ ପିଅନ ପୁଅ ଆଇ.ଆଇ.ଟି ସାରି ଏବେ ପ୍ରଫେସର । ପ୍ରକୃତରେ ବାପାମାନେ ପିଲାଙ୍କ କୀର୍ତ୍ତିରେ ସତେ କେତେ ତୃପ୍ତ! ଆଜିକାଲି ପୁଅ ବଶିଷ୍ଠଙ୍କ ପାଖରେ ବେଶି ଛିଡ଼ା ହେଉନାହିଁ । ମୁହଁକୁ ମୁହଁ ପଡ଼ିଗଲେ କିଂକର୍ତ୍ତବ୍ୟବିମୂଢ଼ ହୋଇ ଅନ୍ୟତ୍ର ଚାଲିଯାଉଛି । ଅଫିସରେ ଗର୍ବ କରିବା ପାଇଁ ତାଙ୍କ ପାଖରେ ପିଲାମାନଙ୍କର ଉଚ୍ଚ ପଦପଦବି ନଥିଲା । ଅବସର ପରେ ସେ ସୁଖ ବି ମିଳିନାହିଁ । ଆଜିକାଲି ବନ୍ଧୁ ପରିଜନ, ପଡ଼ୋଶୀଙ୍କ ପାଖରେ ନ୍ୟୁନ ହେବାକୁ ପଡୁଛି ।
ସାରାଜୀବନ ସତ୍ୟତା, ସାଧୁତା, ଅମାୟିକତାକୁ ନେଇ ସେ ଚଳିଛନ୍ତି । ପିଲାଙ୍କୁ ଗୁଣ୍ଡା, ବଦମାସ, ଅସାମାଜିକ କରିନାହାନ୍ତି । ଶିକ୍ଷା ଦେଇଛନ୍ତି । ସଂସ୍କାର ଦେଇଛନ୍ତି । ହେଲେ ଭାଗ୍ୟ ଦୋଷରୁ କେହି ଉଚ୍ଚାସନକୁ ଚଢ଼ିପାରିନାହାନ୍ତି । କ'ଣ କରିବେ? ଯେଉଁଠି ମଣିଷ ହାର୍ ମାନେ ସେଠି ଭାଗ୍ୟକୁ ଦୋଷ ଦିଏ । ଯୋଉଠି ଅସହାୟ ହୋଇଯାଏ ସେଠି ପରିସ୍ଥିତିକୁ ଆକ୍ଷେପ କରେ । ଯୋଉ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦିତାରେ ଅସଫଳ ହୁଏ ସେଠି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ବା ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ପ୍ରଣାଳୀକୁ ସମାଲୋଚନା କରେ । ବଶିଷ୍ଠ ମିଶ୍ର ସେମିତି ଭାଗ୍ୟକୁ ନିନ୍ଦୁଥିଲେ । ସେଥର ନୂଆବର୍ଷରେ ସ୍କୁଲ ସାଥୀମାନେ ଏକାଠି ହେବାର ଯୋଜନାଟିଏ କଲେ । ଖୋଜିଖୋଜି ଅଠେଇଶ ଜଣ ପୁରାତନ ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କୁ ଜଣେଇ ଭୋଜିଟିଏ ଆୟୋଜନ କଲେ ଧଉଳି ପାଖରେ । ପୁରୁଣା ଦିନକୁ ମନେପକେଇ କିଏ କ'ଣ ଗାଇ ଯାଉଥାଏ ।
ଆଲୋଚନା ଭିତରେ ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ଥାଏ ନିଜର ପାରଦର୍ଶିତା, ଅନ୍ୟର ଅପାରଗତା, ଅଧାବୁଢ଼ୀ ସହପାଠିନୀମାନଙ୍କର ଚେହେରା, ସନ୍ତାନସନ୍ତତିଙ୍କ କରାମତି ଇତ୍ୟାଦି । କଥା ମଝିରେ ଜଣେ ଅନ୍ୟ ଜଣଙ୍କୁ ପଚାରିଲା- ଭାଇ ତମ ପିଲାଝିଲା କେତେଟା? ସେମାନେ କ'ଣ କରୁଛନ୍ତି? ଉତ୍ତର ଆସିଲା- ବଡ଼ପୁଅ ଆଇ.ଏ.ଏସ୍ ଅଫିସର । ମୋର ଚାରିଟି ଛୁଆ- ତିନି ପୁଅ, ଗୋଟିଏ ଝିଅ । ଜୋଇଁ ଚିଫ୍ ଇଞ୍ଜିନିୟର । ସେତକ କହି ସେ ନିରବି ଆସିଲାବେଳକୁ ଭୀମ ମୁଦୁଲି ଅଶୋକ ପୁହାଣକୁ ହାତରେ ହଲେଇ ଦେଇ ପଚାରିଲା, ତମ ଝିଅ ପରା ଆଡିସନାଲ ଜଜ୍ ଅଛି? ସେ ଓ.ଜେ.ଏସ୍. ପାଇଲା ପରେ ଆରତୀ ଦେଖା ହେଇଥିଲା । ସେ କହୁଥିଲା । ଅନ୍ୟ ଜଣେ ସାଙ୍ଗ ପ୍ରଶ୍ନ କଲା । ଆଉ ଦି’ଟା ଝିଅ । ମୋର ପୁଅ ନାହିଁ । ମଝିଆ ବାହା ହେଇଯାଇଛି । ସାନଝିଅ ସ୍କୁଲ ମାଷ୍ଟ୍ରାଣୀ । ସାହିତ୍ୟ ପଢ଼ାଏ । ଆରତୀ କଥା ଜାଣିନଥିବ । ଅକାଳରେ ସେ ମରିଗଲା । ତା'ର ଦି'ପୁଅ । ବଡ଼ଟା ସିନେମାରେ ହୀରୋ ହେଉଛି । ଚାରି ପାଞ୍ଚଟା ଫିଲ୍ମ କଲାଣି ।
ପ୍ରତ୍ୟେକେ ପିଲାଛୁଆଙ୍କର ପାରଙ୍ଗମତା ଉପରେ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲିତ ହେଇଉଠୁଥାଆନ୍ତି । ବଶିଷ୍ଠ ମିଶ୍ରର ମୁହଁଟା କଳା ପଡ଼ିଆସୁଥାଏ । ସେ ନିରବରେ ଉଠିଗଲା ଅଦୂରକୁ । ଆଠଦଶ ପାଦ ଯାଇଛି କି ନାହିଁ "ଶଇଳ' ଡାକିଲା- କୁଆଡ଼େ ଯାଉଛୁ ବଟୁ? ବସୁନୁ । ବଶିଷ୍ଠକୁ "ବଟୁ' ଡାକେ ଶଇଳ । ତା' ନାତୁଣୀ ସହିତ ଆସିଥିଲା ଗେଟ୍ ଟୁଗେଦରରେ ଯୋଗ ଦେବାକୁ । ବଟୁ ଫେରିଆସି ବସିପଡ଼ିଲା । ଶଇଳର ସମ୍ବୋଧନକୁ ଏଡ଼ିବା ତା'ପାଇଁ ଅସମ୍ଭବ । ଆଖିରେ ଆଖି ମିଶାଇ ପଚାରିଲା, କ'ଣ କହ । ଶଇଳ ସଲ୍ଲଜ କଣ୍ଠରେ କହିଲା, କହ ତୋର କେତୋଟି ପିଲା? ଛୁଆମାନେ କ'ଣ କରୁଛନ୍ତି? ବଶିଷ୍ଠର ମନ ପୁଲକହୀନ ହେଇଗଲା । ସେ ଉତ୍ସାହହୀନ ଭାବେ କହିଲା, ମୋର ପିଲାମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗର୍ବ କରିବା ପାଇଁ କିଛି ନାହିଁ, ଶଇଳ । ତିନୋଟି ଛୁଆ ମୋର । ଦୁଇ ଝିଅ, ଗୋଟିଏ ପୁଅ । ବଡ଼ ଝିଅକୁ ବାହା କରିଥିଲି । ସେ ଶାଶୂଘରେ ଚଳିପାରୁନେଇ । ନିଇତି ପଳେଇ ଆସିବାକୁ ଗୋଡ଼ ଟେକି ବସିଛି । ମୁଁ ଖାଲି ଲୋକଲଜ୍ଜାକୁ ତାକୁ ବାରଣ କରୁଛି । ତା'ପରେ ପୁଅଟିଏ । ପିଲାଟା ମାତ୍ରାଧିକ ନିରୀହ । ଟିଉସନ କରୁଛି ପିଲାମାନଙ୍କୁ । ସ୍ଥିର ରୋଜଗାରଟେ ନାହିଁ । ଏଣୁ ବାହା ଦେଇପାରୁନାହିଁ ତାକୁ ।
ବଶିଷ୍ଠ ମିଶ୍ରର ଅସହାୟତା ଶୁଣି ଭୀମ ମୁଦୁଲି ସହୃଦୟୀ ଭଳି କହିଲା, ସତରେ ପିଲାମାନେ ଅଯୋଗ୍ୟ ହେଲେ ବାପର କଥା ସରିଲା । ଅଯୋଗା ପୁଅର ବୋଝ ଅବିବାହିତା ଝିଅର ବୋଝ ଠାରୁ ଅଧିକ ଯନ୍ତ୍ରଣାପୂର୍ଣ୍ଣ । ବଶିଷ୍ଠ ନିଜକୁ ସମ୍ଭାଳି କହିଲା, ପିଲା ତିନିଟା ସିନା ବଡ଼ମଣିଷ ହେଇନାହାନ୍ତି, ମାତ୍ର ସଂସ୍କାରୀ ହେଇଛନ୍ତି । ସାନଝିଅଟା ପୋଷ୍ଟ ଗ୍ରାଜୁଏସନ କରୁଛି । ପାଠ ସରିଲେ ସରପଞ୍ଚ ପାଇଁ ଛିଡ଼ାହେବ ବୋଲି କହୁଛି । ତାକୁ ଆମ ଅଞ୍ଚଳରେ ସମସ୍ତେ ଭଲପାଆନ୍ତି । ତିନିଟା ଯାକ ପିଲା ମୋର ବହୁତ ଅନାବିଳ ପ୍ରକୃତିର । ନଥାଇପାରେ ସେମାନଙ୍କର ସମାଜରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ଚାକିରି କି ପ୍ରଶଂସନୀୟ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ, ହେଲେ ଅଛି ମହାନୁଭୂତି, ଉଦାରତା ଓ ସହାନୁଭୂତି । ମୋ ପାଖରେ ସେମାନଙ୍କର ଏହି ଗୁଣଗୁଡିକୁ ନେଇ ଗର୍ବ କରିବାର ଉପାଦାନ ଅନେକ କିଛି ଅଛି । କିନ୍ତୁ ଦୁଃଖର କଥା, ସମାଜ ଖୋଜେ ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନର ଦକ୍ଷତା, ଉଚ୍ଚପଦସ୍ଥ ଚାକିରି ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପ୍ରତିଷ୍ଠା । ସେସବୁ ମୋ ପିଲାଙ୍କ ପାଖରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ମୁଁ ଚିନ୍ତିତ ହୋଇଯାଉଛି ବେଳେବେଳେ ।
ବଶିଷ୍ଠର ଭାବପ୍ରବଣ ମିଶ୍ରିତ ଗାମ୍ଭୀର୍ଯ୍ୟଭରା ଉକ୍ତିକୁ ସମସ୍ତେ ନିରବରେ ଶୁଣୁଥିଲେ । ମଝିରେ କେହି ବାଧା ଦେଇନଥିଲେ । କ୍ଷଣକ ପରେ ଅନ୍ୟମାନେ ବି ଅନୁଭବ କଲେ, ପଦପଦବି ଅଳିକ । ପ୍ରାଚୁର୍ଯ୍ୟ ନିମିତ୍ତ ମାତ୍ର । ଜଣେ ସାଙ୍ଗ ନିମିଷ ପରେ ଉପସଂହାରରେ କହିଲା, ପୁଅର ପ୍ରତିଷ୍ଠାକୁ ନେଇ ଗର୍ବ କରିବାରେ କ'ଣ ମିଳିବ ଭାଇ? ସେ ଅଫିସର ହେଇଥାଉ କି ଡାକ୍ତର ହେଇଥାଉବାପମାଆକୁ ପରିଣତି ବୟସରେ ନପଚାରିଲେ ସବୁ ଗର୍ବ ଅହଂକାର ପାଣିରେ ଲୁଣ ଭଳିଆ ମିଳେଇଯିବ । କିନ୍ତୁ ପୁଅ ଅଯୋଗା ହେଇଥିଲେ ବି ବାପମାଆକୁ ଓ ଆତ୍ମୀୟସ୍ୱଜନକୁ ଯିଏ ଦେଖିଲା ତା'ଠାରୁ ବଳି ଆଦର୍ଶ ପିଲା ସଂସାରରେ ଦୁର୍ଲଭ । ସେଭଳି ପିଲାଙ୍କ ପାଇଁ ଖାଲି ଗର୍ବ କ'ଣ ପୃଥିବୀ ଯାକର ପ୍ରଶଂସା ବି କମ୍ ପଡ଼ିବ! କ'ଣ ମୁଁ ଠିକ୍ କହୁଛି ନା ଶଇଳ?
