ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ, ୨।୫: ପହଲଗାମ ଆତଙ୍କୀ ଆକ୍ରମଣ ପରେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ବୈଠକ ଡାକିଥିଲେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମୋଦି । ଯେଉଁଥିରେ ଭାରତରେ ଜାତି ଜନଗଣନା ହେବା ନେଇ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ । ତେବେ ଏହି ଜାତି ଜନଗଣନା କ’ଣ ? ଜାତି ଜନଗଣନା ହେଉଛି ଏକ ସରକାରୀ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ଯେଉଁଥିରେ କୌଣସି ଦେଶର ଜନସଂଖ୍ୟାକୁ ତାଙ୍କର ଜାତି, ଉପ-ଜାତି କିମ୍ବା ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଆଧାରରେ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରି ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ । ଜାତି ଜନଗଣନାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଏବଂ ଶିକ୍ଷାଗତ ବିକାଶ ପାଇଁ ନୀତି ନିର୍ମାଣ କରିବା ସହ ସମାଜର ବିଭିନ୍ନ ଜାତି ଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କ ପରିସ୍ଥିତି ଓ ଆବଶ୍ୟକତା ବୁଝିବା । ଭାରତରେ, ଜାତି ଜନଗଣନା ବିଶେଷ କରି ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି, ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତି, ଅନ୍ୟ ପଛୁଆ ବର୍ଗ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟଙ୍କୁ ଚିହ୍ନଟ କରିବା ପାଇଁ କରାଯାଏ ।

ଭାରତରେ ଏହି ଜାତି ଜନଗଣନା କିପରି ହୁଏ ?

ଭାରତର ଜନଗଣନା କାର୍ଯ୍ୟ ଗୃହ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଅଧୀନରେ ଥିବା ରେଜିଷ୍ଟ୍ରାର ଜେନେରାଲ ଆଣ୍ଡ ସେନସସ କମିଶନର ଅଫ ଇଣ୍ଡିଆ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୁଏ । ଜାତି ଜନଗଣନା କରିବା ନେଇ ନିଷ୍ପତ୍ତି ସରକାରଙ୍କ ନୀତି ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ଆଲୋଚନା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଜନଗଣନା କର୍ମଚାରୀମାନେ ଯେପରିକି ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀ କିମ୍ବା ଶିକ୍ଷକ ଘରେ ଘରେ ଯାଇ ଜନସାଧାରଣଙ୍କଠାରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି । ଏଥିରେ ଜାତି, ଧର୍ମ, ଶିକ୍ଷା, ଆୟ, ରୋଜଗାର ଏସବୁ ବିଷୟରେ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚରାଯାଅଥାଏ । ଜାତି ଜନଗଣନା ପାଇଁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନାବଳୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ, ଯେଉଁଥିରେ ଜାତି ବା ଉପ-ଜାତି ସମ୍ପର୍କିତ ପ୍ରଶ୍ନ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ଜାତି କିମ୍ବା ସରକାରୀ ତାଲିକାରେ ଥିବା SC/ST/OBC ଶ୍ରେଣୀ ବିଷୟରେ ପଚରାଯାଇପାରେ ।

୨୦୨୧ ଜନଗଣନା ପାଇଁ ଡିଜିଟାଲ ଉପକରଣ ଯେପରିକି ମୋବାଇଲ ଆପ୍ ଏବଂ ଟାବଲେଟର ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ଯୋଜନା କରାଯାଇଥିଲା । ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟକୁ ଡିଜିଟାଲ ଭାବେ ସଂରକ୍ଷଣ କରାଯାଇ ବିଶ୍ଲେଷଣ କରାଯାଏ । ଜାତି ଆଧାରିତ ତଥ୍ୟ ସରକାରୀ ତାଲିକା ଯେପରିକି SC/ST/OBC ସହ ମେଳାଇ ଯାଞ୍ଚ କରାଯାଏ । ଏହି ତଥ୍ୟ ଆଧାରରେ ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅବସ୍ଥାର ରିପୋର୍ଟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ।